1908-1914

Yazı: ermenisorunu.gen.tr  ///  02.12.2019

Türk-Ermeni ilişkilerinde 1908-1914 dönemi genel hatlarıyla işbirliğinden çatışmaya sürüklenen bir seyir izlemiştir. 23 Temmuz 1908’de II. Meşrutiyet’in ilanıyla birlikte normalleşmeye başlayan ve görece sakin bir döneme giren ilişkiler, dönemin sonunda I. Dünya Savaşı’nın başlamasıyla birlikte yerini siyasi ihtilaflar ve toplumlar arası çatışmalara bırakmaya başlamıştır.

Bu çerçevede, dönemin siyasal aktörleri olarak tahttan düşürüldüğü 27 Nisan 1909’a kadar II. Abdülhamid, iktidar ve muhalefetteki Jön Türk hareketi ile bu hareket ile inişli çıkışlı ilişkiler içerisine giren Taşnak ve Hınçak hareketleri sayılabilir. Büyük Güçler kendi menfaatlerine uygun bir düşmanlık alanı yaratırken Osmanlı siyaseti üzerinde oluşturdukları baskı ve müdahale Müslüman-Ermeni ilişkilerinin önemli bir unsuru olarak bu dönemde yine karşımıza çıkmaktadır. Osmanlı Devleti’nin Avrupa’daki mirasını paylaşma derdine düşen Balkan milletleri bu dönemde karşımıza çıkacak diğer figürlerlerdir. Büyük toprak kayıpları ile zorunlu bir sonuç olarak yaşanan katliam ve demografik hareketlilik de bir önceki dönemde olduğu gibi bu dönemde de karşımıza çıkan temel meselelerdendir.

Dönemle ilgili konu başlıklarını şu şekilde sıralamak mümkün: Jön Türk-Taşnak ittifakı, Hürriyet ve İtilaf-Hınçak yakınlaşması, 1908, 1912, 1913, 1914 seçimleri, komite ve gizli cemiyetlerin siyasal partilere dönüşmesi, 31 Mart Hadisesi ile eşzamanlı olarak ortaya çıkan 1909 Adana Olayları, Adana Olayları’nın ilişkiler üzerindeki menfi tesiri, rakamlara ilişkin tartışmalar, Balkan Savaşları, ideolojik tercihlerdeki dönüşüm, ıslahat projeleri ve Yeniköy Anlaşması.