OSMANLI İMPARATORLUĞU SON YILLARINDA ERMENİ MİLLİYETÇİLİĞİNİN DOĞUŞU: 1878-1918

Yazı: ermenisorunu.gen.tr  ///  17.06.2020

Yazar: ZEHRA KOTAN ÇOLAK
Danışman: PROF. DR. FEROZ AHMAD
Yer Bilgisi: Yeditepe Üniversitesi / Sosyal Bilimler Enstitüsü / Siyaset Bilimi ve Uluslararası İlişkiler Anabilim Dalı
Konu: Tarih; Uluslararası İlişkiler

Yüksek Lisans Tezi (2019)

Özet: “Avrupa’da 18. yüzyıl sonunda ortaya çıkan Fransız Devrimi, Osmanlı İmparatorluğu’ndaki etkisini, toplumda farklı din gruplarının beraber yaşaması olarak tanımlanan geleneksel millet sistemindeki çözülmeler ile 19. yüzyılda göstermiştir. Bu sistemin çözülmesini takiben, imparatorluk içerisinde bulunan farklı uluslar, etnik-milliyetçi kökenli ayaklanmalar sonrasında bağımsızlıklarını ilan etmişlerdir. Özellikle Osmanlı Devleti’nin kadim milleti Ermeniler milliyetçilik akımının etkisiyle, Ermeni kimliğini keşfetmiş, misyonerlik faaliyetleri ve büyük güçlerin müdahaleleri ile Ermeni milliyetçiliğini farklı bir karaktere dönüştürmüşlerdir. Ermeni milliyetçiliği konusunda yapılan çalışmalar incelendiğinde, Ermeni milliyetçiliğinin dönüşümü ele alınmamış, çoğu akademisyen ve tarihçi konuya taraflı olarak yaklaşmıştır. Bu bağlamda, Ermeni yanlı literatür taramasında, konuya yaklaşım sözde soykırım iddiaları üzerinde yoğunlaşmıştır. Öte yandan, Osmanlı Ermenileri hakkında yapılan objektif araştırmalar sınırlı sayıda kalmış, gerçek bir analiz ve tarih anlatımı çok fazla bulunamamıştır. Türk taraflı yayınlarda ise Osmanlı Ermenilerinin belirli kalıplar içerisinde ele alındığı görülmüştür. Bu bağlamda, çalışmada Ermeni milliyetçiliği oluşumu eleştirel bakış açısı ile yazılmıştır. Tezin önemi Ermeni milliyetçiliği konusunda ezberlenmiş anlatımlardan ziyade, Ermeni millî uyanışının 19. yüzyıl içerisinde Osmanlı Ermenileri arasında ortaya çıkışının çağa uygun bir oluşum olduğu, Osmanlı Ermenilerinin, Kafkasya ve Avrupa’da oluşan milliyetçiler ile aynı anlayışa sahip olmadıkları, Ermeni milliyetçiliğinin Berlin anlaşması sonrası meydana çıkan Ermeni Komiteler ile radikalleşerek dönüştüğünün anlatılmasıdır. Tüm Ermeniler Osmanlı Devleti’ne ihanet eden millet olarak yaftalanmamış, tezin objektif bir çalışma ile tamamlanmasına dikkat edilmiştir. Sonuç olarak, Osmanlı Ermenileri imparatorluğu oluşturan tüm diğer milletler gibi, millî uyanışlarını Fransız Devrimi sonrasında yaşamış, misyoner faaliyetleri ile bir ulusa dönüşmüşlerdir. Sonrasında büyük güçlerin verdiği destek ile bağımsız Ermenistan kurma isteği Ermeni milliyetçiliğini tamamen farklı, radikal bir yapıya sokmuştur. Dönüşen Ermeni milliyetçiliği ise Osmanlı Ermenilere büyük zarar vermiştir. Bu varsayımlar bağlamında, araştırmamda Ermeni ve Türk yanlı kaynaklar analiz edilmeye çalışılmış ancak literatür taramasında tarafsız yazılan az sayıda yayına rastlanılmıştır. Tarihçi ve akademisyenlerin makalelerinden faydalanılmış, çeşitli kütüphane ve veri tabanlarından yararlanılmıştır.”