TÜRK-İNGİLİZ İLİŞKİLERİNDE ERMENİ FAKTÖRÜ

Yazı: ermenisorunu.gen.tr  ///  01.12.2019

Yazar: HALİL ERSİN AVCI
Danışman: PROF. DR. ALİ ARSLAN
Yer Bilgisi: İstanbul Üniversitesi / Sosyal Bilimler Enstitüsü / Tarih Bölümü / Türkiye Cumhuriyeti Tarihi Anabilim Dalı / Türkiye Cumhuriyeti Tarihi Bilim Dalı
Konu: Tarih

Doktora Tezi (2010)

Özet: “Türk-İngiliz ilişkilerinde Ermeniler ilişkilerin başladığı ilk günlerden itibaren etkin faktör olmuşlardır. İngilizler, Türkler ile düşmanları, Katolik İspanya’ya karşı müttefik olmuşlar ve bu sayede de İspanyol işgalinden ve büyük bir yıkımdan kurtulabilmişlerdir.İngilizler için Ermeniler, Ortadoğu’nun kilidinin anahtarı olmuşlar, Ermeni ticarî ağı sayesinde İngilizler Ortadoğu’ya, Hindistan’a ve Uzakdoğu’ya açılmışlardı. Ermeni ticarî ağı ile İngiliz donanmasının birleşimi İngiliz İmparatorluğunu netice vermiştir. Ortadoğu, Güney Asya ve Uzakdoğu’da hâkimiyet kuran İngiliz İmparatorluğu karşısında Rusya İmparatorluğunu rakip olarak bulmuştur.19.yüzyıldan itibaren Rusya ve İngiltere’nin rekabeti Ermenilerde sosyo-ekonomik ve sosyo-kültürel değişimlere sebep olmuştur. Sonunda Ermeniler bir dizi reformasyon sürecinden sonra ciddi bir transformasyona uğramışlardır.

19.yüzyılın son on yıllarında başlayan petrol alanları rekabetinde Ortadoğu’ya sahip olmak isteyen İngiltere, Ermenileri bu amacına yönelik olarak kullanmıştır. Rusya, Fransa, Almanya ve diğer sömürgeci güçlerinErmenileri kendi Ortadoğu hâkimiyeti idealleri yönünde kullanmaları en çok Ermenilere zarar vermiştir.İngiltere ve müttefiklerinin Ermenilere verdiği devlet kurma sözüne rağmen I.Dünya Savaşı’ndan sonra bu sözü tutmaması ve Ermenileri kendi kaderine terk etmesi Ermenileri, I.Dünya Savaşı’nda Türkler ile birlikte en çok zarar gören millet konumuna getirmiştir. Ermeniler bu savaş ve yaşananlar sebebiyle Ortadoğu’daki etkin tüccar rollerini kaybetmişlerdir.I.Dünya Savaşı’ndan sonra artan Sovyet tehlikesi sebebiyle Türkiye’nin öneminin artması ile İngiltere, Ermenileri ve Ermeni meselesini, bir gün lazım olduğunda kullanmak üzere, bir süreliğine rafakaldıracaktı.

Anahtar Kelimeler: Ermeniler, Ermeni Meselesi, Türk-İngiliz ilişkileri, Ermeni tüccarı, Petrol, Fitzmaurice, Mustafa Kemal Atatürk, Lozan, Malta Mahkemesi, I.Dünya Savaşı, İngiliz istihbaratı.