Yazar: ÖNDER KOCATÜRK
Danışman: PROF. DR. SABAHATTİN ÖZEL
Yer Bilgisi: İstanbul Üniversitesi / Atatürk İlkeleri ve İnkılap Tarihi Enstitüsü / Atatürk İlkeleri ve İnkılap Tarihi Anabilim Dalı
Konu: Tarih; Türk İnkılap Tarihi; Uluslararası İlişkiler
Doktora Tezi (2010)
Özet: “1911-1914 yılları tarihte Osmanlı Devleti ve İngiltere ilişkileri açısından çok önemli gelişmelerin yaşandığı kritik bir dönemdir. 23 Temmuz 1908 tarihinde İkinci Meşrutiyet’in ilanından sonra Osmanlı-İngiliz ilişkileri yeni bir döneme girmişti. İki ülke arasında Kırım Savaşı’ndan beri hiç olmadığı kadar büyük boyutta bir yakınlaşma başlamıştı. Ancak 1911 yılına gelindiğinde Osmanlı Devleti ve İngiltere ilişkilerinde bozulma ve krizler ciddi olarak başlamıştır. Osmanlı Devleti İngiltere ile olan ilişkilerini düzelterek ve onun yardımını alarak çöküş sürecini durdurmayı amaçlamaktaydı. İngiltere ise önemli ticaret yolları ve durakları üzerinde bulunan ve zengin petrol yataklarına sahip olan Osmanlı Devleti’nde nüfuzunu ve hakimiyetini mümkün mertebe artırmak istemekteydi. Dolayısıyla iki ülke ilişkileri beraberinde çeşitli sorunları, tartışmaları ve çatışmaları da beraberinde getirdi. 1911 yılından Birinci Dünya Savaşı’nda iki ülkenin savaş haline kadar (5 Kasım 1914) geçen dört yıllık sürede Osmanlı Devleti ve İngiltere’yi ortaklaşa ilgilendiren çok önemli gelişmeler ve olaylar yaşandı. Bu dönemde iki ülke ilişkilerine damgasını vuran çeşitli mesele ve gelişmeler ağırlıklı olarak dört temel eksen üzerindedir. Bunlardan ilki Ortadoğu ve daha çok Irak, İran, Arabistan Yarımadası ve Basra Körfezi bölgelerinde yoğunlaşmaktadır. İkincisi, özellikle Balkan Savaşları’nın sonuna kadar olan dönemde Osmanlı Devleti’nin Avrupa’daki topraklarını yani kısaca Makedonya veya Üç Vilayet olarak tanımlanan Selanik, Manastır ve Kosova vilayetlerini ilgilendiren hususlardır. Üçüncüsü 1914 Ağustosu’na kadar İstanbul’da faaliyet gösteren İngiliz Bahriye Misyonu ile Osmanlı donanmasının reform çalışmalarında İngilizlerin oynadığı rol üzerinedir. Dördüncü olarak da İngiltere’nin dönem boyunca Ermeni meselesine ilişkin olarak Osmanlı Devleti’yle olan ilişkileri ve siyaseti gelmektedir. Bu devreyi Osmanlı-İngiliz ilişkileri bağlamında ilginç kılan bir başka dikkat çekici husus, iki ülke arasında tam bir anlaşma için görüşmelerin yapıldığı ve belli başlı konularda sözleşmelerin imzalandığı bir süreç sonunda ilişkilerin savaşla tamamen kopmasıdır. Osmanlı arşivlerinde bu dört yıllık döneme (1911-1914) ilişkin olarak hem Türk hem de İngiliz tarihini aydınlatan çok sayıda belge mevcuttur. İlk bakışta sadece Türk-İngiliz ilişkilerini ilgilendiriyor görünen pek çok mesele ve bunlara ilişkin belgeler, aynı zamanda bu iki ülkenin egemenliğinde veya himayesinde bulunan ve bugün bağımsız olan ulusların da tarihlerine ışık tutmaktadır. Altı yılı aşkın süren bir çalışmanın ürünü olan bu tez ağırlıklı olarak Osmanlı arşiv belgelerinin ışığında, Türk-İngiliz ilişkileri tarihinin çok önemli bir evresini birçok yönüyle incelemektedir.”