Amerikalı misyonerlerin Osmanlı toraklarında faaliyet göstermeye başlaması 1820’lere rastlar ve Birinci Dünya Savaşı’na kadar devam eder. Misyonerlerin öncelikli amacı Osmanlı’yı toplumsal ve coğrafi bakımdan tanımak olmuş ve bunun için de yerel dillerin ve adetlerin tanınmasına çalışılmıştır. Çeşitli araştırma gezilerinden çıkarılan gözlemler doğrultusunda Ermeniler üzerinde misyonerlik faaliyetlerinin yürütülebileceği düşünülmüştür.
Misyonerlerin amacı ilk olarak inancı olmayan grupları Hristiyanlaştırmak iken, daha sonra farklı inançlardan olanları Protestanlaştırmaya yönelmişlerdir. Bu doğrultuda Ermenilerin Gregoryen ve Katolik kiliseleri hedeflenmiş ancak Ermeni ruhban sınıfı dönüştürmeye karşı direniş göstermiştir. Yine de 1846 yılında, İngiltere’nin de yardımıyla İstanbul’da ilk Protestan Kilisesi kurularak Protestanlar’ın Osmanlı yönetimince ayrı bir millet olarak tanınması sağlanmıştır. Müslüman olmayan Rum, Bulgar, Süryani ve Ermeni gibi Hristiyan gruplarını Protestanlaştırmak içinse eğitim çalışmalarına önem verilmiş, 1824’te Beyrut’ta ilk misyoner okulu açılmıştır. Eğitim ve okullaşmaya verilen önemin nedeni İncil ve diğer yazılı eserlerin Hristiyan toplulukları tarafından anlaşılmasını sağlamaktır. Misyonerlerin dini eğitim vermek amacıyla açtığı okullar zamanla tüm yurda yayılmış ve okulların nitelikleri değişmeye başlamıştır. Öğretmen okulları, anaokulları, yüksekokul ve kolej tarzı okulların da açılmasıyla, ağırlıklı olarak Ermenilerin öğrenim gördüğü misyoner okulları kısa sürede sayılarını artırmıştır. Eğitim dışında basın-yayın çalışmalarına da önem verilmiş, kurulan matbaalarda Ermenice pek çok yayın basılmıştır.
Bu bağlamda, Amerikalı misyonerlerin faaliyetlerinin, Protestan kültürünün Ermeniler arasında yaygınlaşmasına ve Ermeniler’in Osmanlı yaşam tarzından uzaklaşmasına neden olduğu söylenmektedir.
Ayrıntılı bilgi için: http://dunyasavasi.ttk.gov.tr/tr/turk-ermeni-kulliyati/viii-cilt-ermeni-nufusu-ve-kilisesi-misyonerlik/amerikali-misyonerlerin-anadoludaki-faaliyetleri-ve-ermeniler-dr-nuri-karakas-511.html